cbse धर्तीवरील पहिलीच्या नवीन अभ्यासक्रमाबद्दल जाणून घ्या.

## 📘 राज्य अभ्यासक्रम आराखडा – पायाभूत स्तर : एक समजून घेण्याचा प्रयत्न

शिक्षण हे केवळ पुस्तकी ज्ञान न राहता सर्वांगीण विकासासाठी असावे या दृष्टिकोनातून महाराष्ट्र शासनाने तयार केलेला **पायाभूत स्तरावरील राज्य अभ्यासक्रम आराखडा** (Foundational Stage Curriculum Framework) शिक्षण क्षेत्रात एक नवा मैलाचा दगड ठरतो. इयत्ता पहिलीपासून मुलांच्या समवयीन, संस्कृतिक, आणि मानसिक गरजांनुसार शिक्षण पद्धती विकसित करण्यासाठी हा अभ्यासक्रम तयार करण्यात आला आहे.

---

### 📍 अभ्यासक्रमाची वैशिष्ट्ये

* **३ ते ८ वयोगटासाठी** तयार करण्यात आलेला हा अभ्यासक्रम **लवचिक**, **अनुभवाधारित**, आणि **खेळत-शिकण्यावर आधारित** आहे.

* यात **पंचकोशीय विकास** – अन्नमय, प्राणमय, मनोमय, विज्ञानमय आणि आनंदमय कोश यांचा समावेश करण्यात आला आहे.

* **भारतीय मूल्यं, परंपरा व ज्ञानसंपदा** यांचे स्थान टिकवून ठेवले आहे.

---

### 👶 प्रारंभिक बाल्यावस्था व शिक्षण (ECCE)

शून्य ते आठ वयोगटातील बालकांसाठी या अभ्यासक्रमात विशेष लक्ष दिले आहे. यात:

* **0-3 वर्षे** – मुख्यतः घरगुती संगोपन.

* **3-6 वर्षे** – अंगणवाडी/बालवाडीतून शिक्षण.

* **6-8 वर्षे** – इयत्ता 1 व 2 मधील शिक्षण.

या कालावधीत मुलांमध्ये मेंदूचा विकास, सामाजिक-सांस्कृतिक समज, भावनिक स्थैर्य या सर्व गोष्टी जोपासल्या जातात.

---

### 📚 अभ्यासक्रम रचना

या अभ्यासक्रमात खालील ६ **विकास क्षेत्रांवर** भर देण्यात आला आहे:

1. शारीरिक विकास

2. बौद्धिक/बोधात्मक विकास

3. भाषा व साक्षरता विकास

4. सामाजिक-भावनिक व नैतिक विकास

5. सौंदर्यदृष्टी व सांस्कृतिक विकास

6. सकारात्मक अध्ययन सवयी

---

### 🧠 अध्यापनशास्त्र आणि कार्यपद्धती

* शिक्षण पद्धतीमध्ये पंचपदी पद्धत वापरली आहे – *अवदती, बोध, अभ्यास, प्रयोग आणि प्रसार*.

* अधिगमासाठी **खेळाधारित क्रिया**, **प्रकल्पाधारित शिक्षण**, **वाचन लेखन कोपरे**, **संगीत-नृत्य**, **हस्तकला**, **कथा व बडबड गीतं** यांचा समावेश आहे.

---

### 🗣️ भाषा शिक्षण आणि साक्षरता

* **मातृभाषा / घरभाषा / परिसरभाषा** यांच्यामार्फत मूलभूत संकल्पना समजावून सांगणे हे केंद्रस्थानी आहे.

* पहिलीपासूनच मौखिक भाषा, लेखन, वाचन कौशल्ये विकसित करण्यात येतात.

* दुसऱ्या व तिसऱ्या भाषेचा परिचय हळूहळू करून दिला जातो.

---

### 🔢 गणित व इतर ज्ञानशाखा

गणित शिक्षणामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:

* संख्याज्ञान व आकडेमोड

* आकृती व अवकाशीय बोध

* मापन व माहिती व्यवस्थापन

---

### 🧩 मूल्यांकन व वेळ व्यवस्थापन

* मुलांचे **सतत व सर्वांगीण मूल्यमापन (CCE)** तत्त्वावर आधारित पद्धत राबवली जाते.

* दिवसाचे व आठवड्याचे वेळापत्रक अगदी वयोगटाप्रमाणे तयार केले जाते.

---

### 🤝 पालक, समाज व संस्था यांची भूमिका

* शाळा, अंगणवाडी, शिक्षक, पालक व समुदाय सर्वांनी मिळून बालकाच्या विकासात भाग घ्यावा या हेतूने अभ्यासक्रम रचला आहे.

* तांत्रिक सुविधा, सुरक्षिततेचे उपाय, लैंगिक शोषणविरोधी कायद्यांचे पालन यावर भर दिला आहे.

---

### 📎 अभ्यासक्रमाच्या तत्त्वांवर आधारित विचार

* प्रत्येक मूल **शिकू शकते**.

* प्रत्येक मूल **वेगळे असते आणि वेगाने शिकते**.

* शिकणे हे **अनुभवातून, खेळातून, प्रयोगातून** साकार होते.

* **आदर, सहभाग आणि संधी** असतील तरच गुणवत्तापूर्ण शिक्षण शक्य होते.

---

### 📥 PDF Embed:

खाली दिलेला PDF हा अभ्यासक्रम सादरीकरण आहे, जो या सर्व मुद्द्यांचा मूल स्त्रोत आहे:

<iframe src="https://chat.openai.com/share/embed/file-A4v4Xj4u39Pjz6YJa1LGsD" width="100%" height="600px"></iframe>

---

### 🔚 निष्कर्ष

**पायाभूत स्तरावरील राज्य अभ्यासक्रम आराखडा** हा शिक्षणाच्या नव्या युगाचा आरंभ आहे. बालकांच्या समग्र विकासासाठी पारंपरिक ज्ञान, आधुनिक संशोधन आणि बालक-केंद्रित दृष्टिकोन यांचा समन्वय साधून रचलेला अभ्यासक्रम आहे.

---

**टीप**: हा लेख शैक्षणिक संदर्भासाठी आहे. अधिक माहितीसाठी आपल्या जिल्हा शिक्षण व प्रशिक्षण संस्था (DIET) किंवा राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषदेचा संपर्क साधावा.

### 📥 PDF Embed: खाली दिलेला PDF हा अभ्यासक्रम सादरीकरण आहे, जो या सर्व मुद्द्यांचा मूल स्त्रोत आहे: ---